De Wespenkrant #19
De Beste Krant voor Wespminnend Nederland!
Beste wespenvrienden,
Welkom bij de nieuwe Wespenkrant! Deze gratis nieuwsbrief informeert over de belangrijkste ontwikkelingen op het vlak van sociale wespen en over de activiteiten van de Wespenstichting.
Het einde van het jaar nadert en het wespenseizoen is voorbij. Tijd om terug te blikken en om een samenvatting te geven van onze activiteiten en wat we dit jaar hebben bereikt als Wespenstichting.
Verder in deze aflevering een vooruitblik op de activiteiten voor het komende jaar.
Jaaroverzicht 2024
Samen met enkele andere natuurorganisaties hadden we 2024 uitgeroepen tot het “Jaar van de Wesp”. Om dit te vieren zijn er het afgelopen jaar allerlei wespenactiviteiten georganiseerd zoals lezingen, excursies en cursussen. Daarnaast zijn er vele interviews gegeven in kranten en op radio en tv. En we hebben een folder met genuanceerde informatie over sociale wespen uitgebracht. Hiermee hebben we gezamenlijk veel mensen milder laten denken over de wesp.
Relatief weinig wespen
Het wespenseizoen begon dit jaar met buitengewoon veel regen. Het voorjaar van 2024 was een van de natste sinds het begin van de metingen in 1906. In de maand mei viel er zelfs meer dan twee keer zoveel neerslag als gemiddeld! Voor prille wespennesten met een koningin en slechts enkele werksters is zoveel nattigheid ongunstig. De eerste generatie werksters is namelijk klein en deze kunnen snel in de problemen komen bij slecht weer. Bovendien is er minder voedsel te vinden tijdens regenbuien en veel ondergrondse wespennesten zullen zijn verdronken. En de wespennesten die de natte lente wel hebben overleefd, hebben waarschijnlijk vertraging opgelopen in de normale ontwikkeling.
Het belabberde voorjaarsweer is dan ook de meest voor de hand liggende oorzaak van het feit dat 2024 als een mager wespenjaar wordt gezien. Vermoedelijk waren er inderdaad minder wespennesten dan normaal en de ‘limonadefase’ van de gewone wesp en de Duitse wesp begon door de vertraagde ontwikkeling pas in september, in plaats van augustus. Voor de verandering werd er deze zomer niet, zoals gebruikelijk, geklaagd over een wespenplaag maar juist over de afwezigheid van wespen!
Moeten we ons zorgen gaan maken over de wespen? Nee! Losse waarnemingen van doorsnee burgers zijn geen goede basis voor verregaande conclusies. Dat bleek ook wel tijdens de nationale Wespentelling in augustus, waar 679 mensen verspreid over heel Nederland aan hadden meegedaan en waarin meer dan 8500 wespen werden waargenomen. Dat is dus een gemiddelde van circa 13 wespen per persoon. Niet echt iets om je zorgen over te maken.
En voor de vrijwilligers van de Wespenstichting was het zelfs drukker dan ooit. Uit een eerste inventarisatie bleek dat we dit jaar gezamenlijk meer dan 800 vragen en problemen met betrekking tot wespennesten met succes hebben afgehandeld. Zonder onze betrokkenheid zou de meerderheid van deze nesten waarschijnlijk zijn verdelgd met gif. De meeste probleemsituaties hebben we kunnen oplossen door de aanvragers goed te informeren, gerust te stellen, eenvoudige tips te geven of door simpele maatregelen te (laten) nemen.
In circa een tiende van de gevallen was ingrijpen nodig en hebben we het wespennest moeten verplaatsen naar een locatie waar ze geen gevaar of overlast opleverden. We zijn er trots op dat we dit jaar zoveel wespen hebben kunnen redden van een volkomen onnodige en akelige dood.
Innovaties
De methoden die we gebruiken voor het oplossen van wespenproblemen op een natuur- en diervriendelijke manier zijn relatief nieuw en worden voortdurend bijgeschaafd op basis van onze toenemende kennis en ervaring. Ook profiteren we steeds meer van de talenten en frisse ideeën van nieuwe vrijwilligers.
Zo heeft een van onze nieuwe wespenconsulenten bijvoorbeeld een prachtige creatieve oplossing bedacht voor een nest van de gewone wesp, dat dwars door een gipswand in de slaapkamer was gegroeid zoals op de eerste foto hieronder is te zien.
In plaats van deze gipswand weg te breken om het nest in zijn geheel te kunnen verplaatsen, heeft onze wespenconsulent in overleg met de klant een soort aquarium voor wespen (“vesparium”) er omheen gebouwd waardoor de wespen niet meer in de slaapkamer konden komen. Wel kon men de rest van het seizoen de activiteiten van de wespen veilig van achter het glas volgen.
Het deed me denken aan het vesparium dat ik een paar jaar geleden zelf in huis had.
Een andere innovatie is de zogenaamde Wegmankast. Dit is een kast waar een wespennest in kan worden verplaatst, die kan worden gekoppeld aan de vangkast waarin de werksters van het nest zijn gevangen. In de video hieronder zie je zo’n combinatiekast waar in het bovenste deel het wespennest is gemonteerd, waaraan aan de onderkant een vangkast is gekoppeld.
Het gebruik van deze nieuwe “Wegmankast” (genoemd naar de ontwerper ervan) maakt het verplaatsen van een wespenkolonie eenvoudiger en minder tijdrovend.
Internet
Een andere belangrijke vernieuwing betreft onze website wespenstichting.nl. Deze is begin van het jaar volledig omgegooid en uitgebreid met veel nieuwe content en opties. De pagina waar mensen een wespenprobleem kunnen melden en het verwerkingsproces erachter is sterk verbeterd zodat we mensen beter en sneller kunnen helpen. En dankzij het slimme gebruik van SEO-technieken eindigen we steeds hoger in de zoekresultaten op internet, zodat we de daar heersende wespenverdelgersplaag kunnen bestrijden. We krijgen veel klachten dat men bij het online zoeken naar informatie over wespen of wespenproblemen voornamelijk pagina’s van verdelgers te zien krijgt. Dat moet veranderen.
Behalve onze eigen website hebben we ook meegeholpen om websites van andere organisaties te verbeteren. Hieronder staat bijvoorbeeld de originele tekst van een website van een bijenhoudersvereniging, waarin wordt geadviseerd om bij een wespenprobleem een plaagdierbestrijder in de arm te nemen.
Als wij dit soort teksten op internet tegenkomen, nemen we contact op met de eigenaar van de website om verbetersuggesties te doen. In bovenstaand geval is de tekst aangepast en is de impliciete verwijzing naar verdelgers vervangen door een link naar onze website waar tips en oplossingen staan die onschadelijk zijn voor de natuur.
Ook hebben we inmiddels bereikt dat 11 Nederlandse gemeenten, waaronder Amsterdam, Utrecht en Nijmegen, hun teksten over wespen op hun website hebben aangepast en dat ze ons nu noemen als alternatief voor de bestrijding van een wespennest. We vinden het belangrijk dat gemeenten hun burgers goed informeren en dat ons groene alternatief niet door hen wordt genegeerd. Gemeenten hebben een groot bereik en kunnen een grote rol spelen in het terugdringen van gifgebruik en onnodig dierenleed in Nederland. Omdat gemeenten en imkerverenigingen in het algemeen organisaties van goede wil zijn, verwachten we hier het komende jaar nog veel stappen te kunnen zetten.
Natuurlijk gaat het niet overal zo makkelijk. Want er bestaan in 2024 nog steeds organisaties die geen boodschap hebben aan diervriendelijke methoden die het gifgebruik drastisch kunnen verminderen. De verdelgingsindustrie heeft er vooralsnog financieel belang bij dat er zoveel mogelijk gif wordt gespoten en om dat doel te bereiken wordt door sommigen gebruikgemaakt van advertorials. Dit zijn ogenschijnlijk informatieve artikelen die echter als doel hebben klanten te werven en hun eigen website een hogere Google-ranking te bezorgen. Deze nepartikelen worden tegen betaling geplaatst op (voornamelijk) lokale nieuwswebsites en staan zonder uitzondering vol met onjuistheden en overdreven bangmakerij jegens wespen.
Onderstaande tekst is bijvoorbeeld afkomstig van een artikel op een makelaarswebsite.
De waarheid is dat wespennesten vrijwel nooit overlast veroorzaken en/of schade aanrichten in een woning. De meeste wespennesten worden dan ook nooit opgemerkt. Wel kan het gebeuren dat wespen plaatselijk zacht materiaal zoals piepschuim, gipsplaat of zachtboard verwijderen om ruimte te maken voor de uitbreiding van het nest. Ze knagen geen hout en elektriciteitsdraden kapot. En iedere verkopende makelaar zou toch moeten weten dat een wespennest een tijdelijk fenomeen is dat in de loop van de herfst vanzelf eindigt en simpel voorkomen kan worden door kieren en gaten dicht te maken?
Zelfs de in het artikel voorgestelde oplossing, het “verwijderen” van het nest, is leugenachtig. Plaagdierbestrijders verwijderen namelijk geen wespennesten maar spuiten ze gewoon dood met gif. Daarna blijf je als klant achter met een milieubom in je woning en loop je het risico op stank- en vliegenoverlast door het rottingsproces van de dode larven en poppen in het nest.
Hoewel dit soort advertorials misleidend zijn en je er ethisch gezien ook de nodige vraagtekens bij kan zetten, zal het ons niet gaan lukken om deze gifpropaganda te stoppen. Maar we zullen het wel blijven benoemen.
De Aziatische hoornaar
Net als vorig jaar was de Aziatische hoornaar weer veel in het nieuws. Deze invasieve exoot heeft de opmars in Nederland voortgezet en is inmiddels in iedere provincie aangetroffen. In 2017, nadat het eerste nest werd gevonden in Zeeland, voorspelde ik al dat ze zich binnen 10 jaar overal in Nederland zouden vestigen. Ondanks alle inzet van mens en middelen om haar te stoppen, lijkt deze voorspelling uit te komen.
De Wespenstichting houdt zich voorlopig afzijdig van de gang van zaken rondom de Aziatische hoornaar omdat het geen inheemse wespensoort is. Wij vinden wel dat de kwaliteit van de berichtgeving nog steeds sterk te wensen overlaat en dat een media-hetze geen goed idee is. Ook zijn we van mening dat de bestrijding van de Aziatische hoornaar op de lange termijn zinloos is.
Maar zolang dit gevecht zonder gifgebruik wordt gevoerd en het geen andere insecten schaadt, zullen we ons er niet mee bemoeien. We zijn niet overtuigd van de populaire stelling dat de Aziatische hoornaar een enorme bedreiging is voor de biodiversiteit. Aziatische hoornaars vangen inderdaad heel veel insecten. Volgens onderzoek zijn dat er circa 100.000 insecten per nest. Dat lijkt veel, maar als je bedenkt dat onze zeer algemene limonadewespen per nest meer dan twee keer zoveel insecten vangen en dat onderzoekers een keer hebben berekend dat er per jaar zo’n 1.600.000.000.000 insecten in Nederland door auto’s worden doodgereden, klinkt dat getal al een stuk minder dramatisch.
Hiermee wil ik overigens niet zeggen dat er niks aan de hand is. Maar we moeten ervoor waken dat kritisch denken, gezonde twijfel en tegenspraak (belangrijke bouwstenen van de wetenschap) door emoties en angst op de achtergrond raken. Als we ons echt zorgen maken over onze insecten, kunnen we trouwens meer bereiken door - ik noem maar wat - het gifgebruik door consumenten, plaagdierbestrijders en de agrarische sector te beperken…
We onderhouden overigens goede contacten met de Nederlandse Bijenvereniging (NBV) en andere belanghebbenden die de risico’s hoger inschatten dan wij en achter de schermen vinden er interessante gesprekken plaats. Hoe dan ook, het is onze verwachting dat de Aziatische hoornaar binnen enkele jaren “ingeburgerd” zal zijn in heel Nederland en daarna, net als momenteel in België, als gevestigde soort moet worden beschouwd.
De Aziatische hoornaar is niet de enige invasieve hoornaar in Europa. Naast de exotische zwartschildhoornaar (Vespa bicolor) in Zuid-Spanje is in november bekend geworden dat er in 2022 en 2023 ook exemplaren van de Zuidelijke Aziatische reuzenhoornaar (Vespa soror) zijn gevonden in Noord-Spanje. Deze soort lijkt, qua uiterlijk en gedrag, erg veel op de beruchte Noordelijke Aziatische reuzenhoornaar (Vespa mandarinia). Zo zijn ze in staat om massale slachtingen aan te richten in bijenkasten.
Mocht deze exoot zich permanent gaan vestigen in Europa dan ben ik vooral benieuwd wat voor benamingen de media hiervoor gaan verzinnen, want de termen “monsterwesp”, “killerwesp”, “superwesp” en “horrorhoornaar” zijn helaas al gebruikt om de Aziatische hoornaar aan te duiden die in vergelijking met deze reuzenhoornaar een engeltje is. Zelf stellen de Spaanse onderzoekers in hun artikel de neutrale naam “Soror hoornaar” (“avispón sóror”) voor. Dat klinkt beter dan de alternatieven die onze pers zou kunnen bedenken: “Armageddonwesp”, “Genocidewesp”, “Satanswesp”, etc.
Op naar het nieuwe jaar!
In het komende jaar gaan we in principe op dezelfde voet door met onze activiteiten om het imago van de wesp te verbeteren en diervriendelijke oplossingen voor wespenproblemen te ontwikkelen en te promoten. Ik wil enkele bijzondere punten er uit pakken.
Meer wespenconsulenten gezocht
Doordat we steeds bekender worden, voorzien we dat er ook steeds meer werk op ons af zal komen. En dat betekent onder andere dat we meer vrijwilligers (met name Wespenconsulenten) nodig hebben om de vragen van mensen te kunnen beantwoorden, en de wespenproblemen op te lossen. Als bestuur hebben we daarom besloten om volgend jaar vaker cursussen te gaan geven en dit op meer plekken in Nederland te gaan doen. Dus niet meer alleen in het midden van Nederland, maar bijvoorbeeld ook in Groningen, Friesland, Gelderland, Brabant en Limburg.
Daarnaast willen we volgend jaar ook een cursusboek gaan ontwikkelen. Er zijn twee eendaagse cursussen waarin men veel leert over het interessante leven van de sociale wespen, de verschillende soorten in Nederland, de meest voorkomende problemen met wespen en de natuur- en diervriendelijke oplossingen ervan, waaronder de technieken om wespennesten te verplaatsen.
Na afloop van de cursus krijgt men een certificaat, kan men zich Wespenconsulent noemen en kan men eventueel vrijwilliger worden bij de Wespenstichting. Belangstelling? Hou dan onze website in de gaten voor de cursussen in het komende jaar.
Meer Wespenstallingen
Tijdens de topdrukte in de zomer liepen we steeds meer tegen het probleem aan dat er te weinig plaatsingsruimte was voor de wespennesten die door ons waren verplaatst. De meeste wespenconsulenten kunnen wel wat nesten in hun tuin kwijt, maar op een gegeven moment is het gewoon vol en dan moet je op zoek naar andere plekken.
In de aanloop naar volgend seizoen willen we actiever op zoek gaan naar mogelijke stallingsplekken voor onze geadopteerde wespennesten. Een beschutte, publiek niet toegankelijke maar wel bereikbare plek van ca. 10 m2 is al voldoende voor het plaatsen van 5 tot 10 wespennesten. De kasten worden na afloop van het seizoen, als de nesten zijn uitgestorven, weer opgehaald.
Vaarwel Twitter
De Wespenstichting is ooit voortgekomen uit het onverwachte succes van het account @Wespenvriend op Twitter (officieel X sinds juli 2023). Het is met name aan Twitter te danken dat we in korte tijd voldoende gelijkgestemden konden vinden om de Wespenstichting op te richten en op de kaart te zetten. Daarom spijt het ons om te moeten zeggen dat ons enthousiasme over dit platform het afgelopen jaar zodanig is afgekoeld dat we hebben besloten om op korte termijn onze activiteiten te verleggen naar het alternatieve Bluesky. Hier volg je voortaan de activiteiten van De Wespenstichting en de Wespenvriend. Dank voor jullie begrip.
Met dank aan iedereen!
Tenslotte wil ik alle vrijwilligers, donateurs en alle andere betrokkenen bedanken voor het vertrouwen en de steun, hulp en ideeën. Zonder jullie hadden we niet kunnen bestaan en niet zoveel kunnen bereiken. En met jullie hulp kunnen we in de toekomst nog veel meer mooie dingen bereiken. Verder wil ik ook onze critici bedanken. Kritiek en tegenwind houdt ons immers scherp, maakt ons beter en ook meer vastberaden, want wij zijn ervan overtuigd dat we met iets goeds bezig zijn.
Deze laatste Wespenkrant van het jaar wil ik afsluiten met een indrukwekkend gedicht uit het interessante oeuvre van Joke Kaviaar. Opdat wij niet vergeten dat wespen levende wezens zijn die net als wij emoties en stress kennen en beter verdienen dan een gifbehandeling.
Namens het bestuur en alle vrijwilligers van de Wespenstichting wens ik iedereen fijne feestdagen en een gezond en gelukkig 2025!