De Wespenkrant #4
Beste wespenvrienden,
Welkom bij de eindejaarseditie van de Wespenkrant! Deze gratis nieuwsbrief van de Wespenstichting bevat de belangrijkste nieuwtjes en ontwikkelingen op het vlak van sociale wespen.
Redactioneel
Bij deze laatste nieuwsbrief van 2021 hoort natuurlijk een terugblik op het afgelopen jaar. Hieronder dus eerst een kleine selectie van de highlights van 2021. Verderop in deze Wespenkrant aandacht voor een speciaal type wespenhater en een analyse van de gang van zaken omtrent de recent gevonden nesten van de Aziatische hoornaar in Limburg.
Wespenexplosie in februari?
Hoewel 2021 officieel een matig wespenjaar mag heten, is er van alles en nog wat gebeurd. Het begon al extreem vroeg. In de maand februari zijn de wespen normaal gesproken nog in winterslaap en is het dus altijd rustig op wespengebied. Maar dit jaar niet. Op 25 februari al berichtte TV Oost dat er een "megawespennest" was aangetroffen in een spouwmuur in Enschede. De zeer ervaren lokale ongediertebestrijder had in 45 jaar nog nooit zo'n groot nest, zo vroeg in het jaar meegemaakt en voor het oog van de camera maakte hij er korte metten mee door er flink wat gif in te spuiten. Uit het beeldmateriaal kon je echter duidelijk opmaken dat er geen overlast van betekenis kon zijn geweest. Het nest zat in een spouwmuur op een hoogte van minstens 10 meter en verdelging was dus volkomen onnodig.
Een paar kilometer verderop (in Duitsland) zou je voor zo'n onzinverdelging tienduizenden Euro's boete krijgen maar bij ons in Nederland krijg je gratis zendtijd om reclame voor je gif-business te maken. Een groter contrast is moeilijk voor te stellen.
Wespenbestrijder Rein en het meganest: "In 45 jaar niet zoiets meegemaakt" - RTV Oost — www.rtvoost.nl
Ongediertebestrijder Rein wist niet wat hem overkwam toen hij een melding kreeg van een wespennest. Het nest, in een Enschedese flat, is volgens hem uniek voor deze tijd van het jaar. "Dat belooft nog wat voor deze zomer".
Maar het werd pas echt gênant toen bij bestudering van de video bij het artikel bleek dat het niet om wespen ging maar om honingbijen! Na persistent aandringen lukte het gelukkig om de redactie van TV Oost te overtuigen dat er iets mis was gegaan. Na een onafhankelijk onderzoek door het KAD Wageningen waaruit bleek dat er inderdaad honingbijen waren verdelgd, werd het artikel gerectificeerd en kwam er een extra uitzending waarin ik de uitkomst van het onderzoek bekend mocht maken.
Deze uitzending leverde een stroom van positieve reacties op. Gelukkig komen steeds meer mensen tot dezelfde conclusie: gif maakt meer kapot dan je lief is!
De vijf mythes over wespen: 100K views!
Een tweede vermeldenswaardige gebeurtenis van dit jaar was het feit dat de vastgemaakte tweet van @wespenvriend waarin de 5 grootste misverstanden over wespen worden ontkracht meer dan 100,000 keer is bekeken. Wat goed dat zoveel mensen deze infochart hebben gezien! Op naar de 200,000 views!
Publicatie in vakblad voor wespenbestrijders
Verder is het gelukt om een artikel gepubliceerd te krijgen in Dierplagen Informatie. In het artikel betoog ik om het gifgebruik tegen wespen te reduceren en worden er alternatieve methodes tegen wespenoverlast, zoals verplaatsing van een wespennest beschreven.
Het is een hoopvolle ontwikkeling dat dit kritische en duurzame geluid mag klinken in bestrijdersland.
Oprichting van de Wespenstichting
Tenslotte is het mooi om te vermelden dat dit jaar de Wespenstichting is opgericht. Deze heeft als doelstellingen het imago van de wesp te verbeteren, onnodige verdelging tegen te gaan en natuurvriendelijke methoden te ontwikkelen voor het oplossen van wespenproblemen.
Enkele voorlopige statistieken over 2021:
149 wespenvragen/-problemen online beantwoord en opgelost,
10 interviews en artikelen over wespen in de media,
13 wespennesten levend verplaatst.
Er is inmiddels een bestuur van 3 personen zodat ik voortaan kan spreken van "we". Dankzij deze uitbreiding kunnen in 2022 nog meer mensen worden geholpen en kan het imago van de wesp nog verder worden opgepoetst.
Wij zijn er klaar voor en we hebben er zin aan!
Verder in deze aflevering
Het ultieme sadisme: "Kill it with fire!"
De "massamoordenaar" in Limburg
1. Het ultieme sadisme: "Kill it with fire!"
Als iemand een foto van een wespennest op social media zet met een vraag om advies zit er bijna altijd wel een reactie bij met onderstaande of vergelijkbare animated gif-plaatje met de tekst: "Kill-it-with-fire!".
Grappig misschien, maar helaas is vernietiging met vuur voor veel mensen niet slechts een wrede fantasie maar een, volgens hen, gepaste maatregel bij het aantreffen van een wespennest. Zelfs als men er geen last van heeft.
Iedereen die wel eens een brandwond heeft gehad zal beamen dat dat afschuwelijk pijn doet. Zoiets wens je je ergste vijand nog niet eens toe! Het in brand steken van levende mensen vinden wij daarom verachtelijk en dat doen wij hier dus al eeuwen niet meer. Ook het levend verbranden van hogere dieren, wat gelukkig zelden gebeurt, is niet goed te praten en iemand die dat toch doet kan rekenen op stapels doodsbedreigingen en strafrechtelijke vervolging.
Daarom is het zo fascinerend dat men zelfs anno 2021 geen enkel probleem lijkt te hebben met het opzettelijk wegbranden van wespennesten. Want ook wespen kennen stress en pijn, net als u en ik en vele andere dieren.
Stel je voor dat je een wespenkoningin bent die in de lente in haar eentje een nestje heeft gemaakt. Je hebt op haast miraculeuze wijze alle gevaren en tegenvallers weten te overwinnen en je behoort dus tot de ca. 1% geluksvogels in je familie die er in is geslaagd om een eigen wespennest te stichten. Generaties nakomelingen (werksters) werken hun hele leven dag en nacht voor jou opdat het nest steeds mooier, groter en veiliger wordt. Iedereen doet haar uiterste best en maandenlang gaat het goed. Binnenkort worden de eerste mannetjes en nieuwe koninginnen geboren. Dan is eindelijk je taak als moeder van de kolonie volbracht.
Maar op dat moment verschijnt er ineens een über-dierenbeul die jouw hele volk levend in brand steekt. Wat een onvoorstelbaar hels einde moet dat zijn!
Ik moet bij het zien van dit soort genocidale filmpjes en de pijnlijk enthousiaste reacties eronder altijd denken aan een uitspraak van de beroemde Amerikaanse biologe Rachel Carson:
We cannot have peace among men whose hearts find delight in killing any living creature.
We hebben nog een lange weg te gaan!
De bovenstaande twee gevallen zijn dit jaar van social media geplukt en zijn maar het uiterste topje van de ijsberg want de meeste mensen maken hier natuurlijk geen filmpjes van. Maar in die vele gevallen waarin er geen filmpjes worden gemaakt, slaat heel soms Karma toe waardoor het sadisme alsnog in de openbaarheid belandt, zoals hieronder.
Wespennest wegbranden veroorzaakt brand in spouwmuur van garage aan de Voordijk – BarendrechtNU.nl — barendrechtnu.nl
De brandweer is gisteravond met spoed gealarmeerd voor een melding van een gebouwbrand aan de Voordijk in Barendrecht. In een garage/loods naast een woning woning was brand ontstaan in een spouwmuur na een poging om een wespennest weg te branden. (28 juni, 2021)
Brandend wespennest in Bodegraafse woning | Alphen | AD.nl — www.hardnieuws.nl
Vanmorgen rond 11.00 uur is er een wespennest in de brand gevlogen in een woning aan de Wilhelminastraat in Bodegraven. Tijdens werkzaamheden werd een wespennest ontdekt. Om deze te verwijderen werd het nest in brand gestoken waardoor er brand was ontstaan. (10 juli, 2021)
Bewoners steken bijna eigen huis in brand bij vernietigen wespennest - Omroep West — www.omroepwest.nl
De bewoners van een appartementencomplex in Hoogmade hebben bijna hun eigen huis in brand gestoken toen ze een wespennest wilden weghalen. Tijdens het wegbranden van het nest sloeg het vuur over naar de spouwmuur van het complex aan de Schoollaan. (25 augustus, 2021)
Brand op dak na wegbranden wespennest in Winschoten – Noordernieuws — noordernieuws.nl
Winschoten - De brandweer is maandagmiddag uitgerukt voor een dakbrand aan de Hofstraat. Tijdens het weg branden van een wespennest was er brand ontstaan op het dak. (27 september, 2021)
En ook dit is natuurlijk nog maar een miniem deel van het totaal want bijna niemand is incompetent genoeg om het tot een uitslaande brand te laten komen die een deel van het huis of de tuin in de as legt. We kunnen er dus van uit gaan dat deze harteloze methode schering en inslag is.
Het merkwaardige is dus dat je nooit iemand hiertegen hoort protesteren. Hoe anders zou men reageren als het niet om wespennesten ging maar om andere insecten zoals lieveheersbeestjes, vlinders of honingbijen?
We hopen maar dat dit soort barbarij ooit op een dag niet meer normaal wordt gevonden en dat men problemen met wespen op een beschaafde manier, die past bij onze normen en waarden in de 21e eeuw, probeert op te lossen.
2. De "massamoordenaar" in Limburg
Vrijwel alle mediaberichten over wespen zijn ongenuanceerd, vooringenomen en onnodig negatief. Maar het meest ideale slachtoffer van allemaal, die ene wespensoort voor wie journalisten echt vol op het orgel van angst en haat te keer kunnen gaan, is natuurlijk de Aziatische hoornaar (Vespa velutina). Dit dier is namelijk geen inheemse soort maar een zogenaamde "invasieve exoot": een indringer die hier niet thuis hoort dus. Daar komt nog bij dat zij onder andere op een van de meest populaire insecten jaagt, namelijk de honingbij. Dit betekent dus groen licht voor clickbait-journalisten om de remmen los te gooien en de Aziatische hoornaar onweersproken en zonder terughoudendheid uit te schelden voor "monsterwesp", "horrorwesp", "killerwesp" en zelfs "massamoordenaar" en haar overal de schuld van te geven. Basale journalistieke principes zoals de taak om de lezer te informeren of om onderscheid te maken tussen feiten en meningen zijn voor hen blijkbaar minder belangrijk dan het aantal "clicks" en "views".
Maar het zijn niet alleen de journalisten die over de schreef gaan. Ook imkers die meewerken aan artikelen over de Aziatische hoornaar doen af en toe twijfelachtige uitspraken of presenteren hun eigen voorbarige conclusies als feiten waardoor zij net zo goed bijdragen aan een hetzerige sfeer.
Dit hebben we de afgelopen maand weer mooi kunnen zien in Limburg waar men na lang en intensief zoeken twee nesten van de Aziatische hoornaar gevonden heeft. Beide nesten worden in de pers verantwoordelijk gehouden voor het verdwijnen van meerdere gezonde bijenvolken.
Het incident in Steyl
Het eerste nest bevond zich in Steyl (gemeente Venlo). Volgens lokale imkers hebben de Aziatische hoornaars uit dat nest twee gezonde bijenvolken die iets meer dan 700 meter verderop in de bijenstal van de Botanische tuin Jochumhof stonden, compleet "uitgemoord".
Volgens informatie die te vinden is op de site waarneming.nl heeft zou deze "moordpartij" op sterke bijenvolken hebben plaatsgevonden binnen één week tijd.
12-11-2021: Er zijn 2 sterke bijenvolken in minder dan 1 week leeggeroofd , en er zitten alleen nog een paar aziatische hoornaars op de vliegplank.
Op de video bij het artikel van omroep Venlo vertelt een imker dat ze in de Botanische Tuin in Steyl diverse kasten met honingbijen hadden staan en dat deze voldoende voeding hadden. Niks aan de hand dus. Maar...
Bij de volgende controle bleek dat de kasten helemaal leeg waren terwijl de voeding compleet in de kasten zat. Dus wat is dit? Nou, op een gegeven moment ontdekten we dan ook dat alle bijen dood beneden lagen en dat de Aziatische hoornaar in deze kast is gekropen en de bijen allemaal afgemaakt [heeft].
Je ziet in het filmpje inderdaad allemaal dode bijen liggen. De reden dat men denkt dat de Aziatische hoornaar voor deze bijensterfte verantwoordelijk is was dat men deze op de vliegplank zag zitten (volgens waarneming.nl) en dat ze in de buurt aan het rondvliegen waren (artikel omroep Venlo):
Later die week zag [de imker] verschillende hoornaars vliegen in de buurt van de bijenkas en werd het hem duidelijk wie de daders waren. 'Het enige wat we nog moesten vinden was het nest van de hoornaars.'
Na een zoekactie van een maand (het was intussen al 10 december) werd het nest eindelijk ontdekt en uit een boom getakeld. In het nest bleken nog 63 werksters, 124 koninginnen en 158 mannetjes te zitten.
De imkers waren erg blij dat de "massamoordenaars" gevonden waren zodat ze afgemaakt konden worden. Maar is het wel zo realistisch om aan te nemen dat dit nestje Aziatische hoornaars verantwoordelijk is voor de dood van twee "sterke" honingbijvolken in minder dan een week tijd?
Het antwoord is nee.
Voor het doden van een gezonde bijenkolonie is wekenlange intensieve bejaging op de af- en aanvliegende honingbijen nodig. De honingbijen raken dan gestrest en durven dan steeds minder de kast te verlaten om voedsel te halen ("foraging paralysis") waardoor de kast langzaam uitsterft. Pas als het volk ernstig verzwakt is, kunnen de Aziatische hoornaars op de plank landen en de bijenkast binnendringen.
Ik heb hierover met experts uit Nederland, België en Frankrijk gesproken en geen van allen zegt dat het sterven van deze honingbijen kan worden toegeschreven aan de Aziatische hoornaar.
Op de website van de Nederlandse Bijenhoudersvereniging staat het ook heel erg duidelijk:
De [Aziatische] hoornaar heeft het op onder andere bijen voorzien. Geen goed nieuws voor imkers. Maar in tegenstelling tot wat wordt beweerd, is deze Aziatische soort weliswaar een vervelende bedreiger voor honingbijen, maar niet een indringer die hele volken uitmoordt.
Wat is dan de oorzaak van die plotselinge bijensterfte? Dat is vooralsnog niet duidelijk. Maar het gebeurt wel vaker dat een honingbijenvolk zomaar ineens sterft of verdwijnt. Ook als er geen Aziatische hoornaars in de buurt zitten. Men noemt als oorzaak dan vaak de varroamijt, pesticiden, de mysterieuze bijenverdwijnziekte of een fout van de imker.
In dit geval valt niet uit te sluiten dat een combinatie van factoren, waarbij de Aziatische hoornaars ook een rolletje hebben gespeeld, de bijen de das om heeft gedaan. Het is bijvoorbeeld bekend uit de literatuur dat Aziatische hoornaars aan het einde van het seizoen als het kouder wordt, kasten met zeer zwakke honingbijvolken binnendringen om honing en broed uit de raten te stelen. Dat zou ook kunnen verklaren dat er een Aziatische hoornaar op de vliegplank van een van de bijenkasten was gezien.
Het incident in Born
Een soortgelijk incident vond vrijwel tegelijkertijd plaats in het plaatsje Born (gemeente Sittard-Geleen) waar maar liefst 5 kolonies met honingbijen in korte tijd dood zijn gegaan. Het zou hier in totaal gaan om 100,000 dode honingbijen. Net als in Steyl trok men reflexmatig de conclusie dat de Aziatische hoornaar de hiervoor verantwoordelijke "meedogenloze massamoordenaar" was.
Volgens het artikel was op 13 november al een bijenkast met tussen de 16.000 en 30.000 bijen "uitgeroeid". In de weken erna zouden de overige 4 kasten met in totaal minimaal 70.000 bijen moeten zijn gedood door werksters van het nest Aziatische hoornaars in Born.
Ook dit is niet geloofwaardig.
Het nest is op 17 december op 500 meter afstand van de bijenstand gevonden en op 23 december uit de boom gehaald. Toen bleek dat het nest slechts 50 cm groot was en nog maar 15 verkleumde werksters bevatte (heel wat minder dan het hysterische aantal van 2000 dat in het artikel van de Telegraaf wordt genoemd). Het nest kan een maand daarvoor hooguit een paar honderd werksters hebben gehad. Je moet wel erg veel fantasie hebben om serieus te denken dat zo'n zielig clubje wespen in het naseizoen en binnen een maand tijd tienduizenden honingbijen hebben verslagen.
Wandelaar ontdekt nest met duizenden ’killerwespen’ | Binnenland | Telegraaf.nl — www.telegraaf.nl In een boom in Born heeft een wandelaar een nest gevonden van de Aziatische hoornaar. Deze ’monsterwesp’ roeide onlangs circa 100.000 bijen uit bij imkers in Born.
Niet overtuigd? Stel u dan de vraag wat zo'n relatief klein nest Aziatische hoornaars dat in november al over zijn hoogtepunt heen is, überhaupt aanmoet met zo'n absurde hoeveelheid honingbijenvlees. De enige reden waarom Aziatische hoornaars jagen op honingbijen, wespen en andere insecten is om het vlees te voeren aan de larven in het nest. Laten we eens meegaan in het scenario dat de imkers en de Telegraaf schetsen en dat het klopt dat dit bijenvlees is gevoerd aan de larven in dit Aziatische hoornaarsnest. Op foto's die op Facebook zijn gedeeld zie je dat de meeste cellen in het nest leeg zijn. Dat betekent dat de meeste larven aan wie die tienduizenden honingbijen zouden zijn gevoerd inmiddels al verpopt waren en als volwassen mannetje of koningin uitgevlogen. Het popstadium duurt bij Aziatische hoornaars ca. 20 dagen en mannetjes en jonge koninginnen verblijven na de geboorte nog een tot twee weken in het nest voordat ze uitvliegen. Als we uitgaan van het scenario dat ze heel toevallig allemaal net op de dag voordat het nest uit de boom is gehaald (i.e. 22 december), zijn uitvlogen, en we rekenen terug dan komen we ongeveer uit op 20 november als de uiterste dag waarop deze larven zich zijn gaan verpoppen. Dus dat betekent dat die 4 kasten met minimaal 70.000 honingbijen in Born voor 20 november moeten zijn leeg gevangen. En dat kan dus niet want slechts een week eerder op 13 november, waren die 4 kasten immers nog wel bevolkt en om 4 gezonde bijenvolken te gronde te richten is er wel iets meer tijd nodig dan een weekje.
Het is een volkomen absurd scenario en het is dus net als in het geval in Steyl uiterst ongeloofwaardig om de (volledige) schuld van de dood van deze bijenvolkeren in de schoenen van de Aziatische hoornaars te schuiven.
Tenslotte: Een kritische kanttekening bij de verwijdering van nesten van de Aziatische hoornaar in de maand december
Een bekende methode om de verdere verspreiding van de Aziatische hoornaar te vertragen is het opsporen en vernietigen van de nesten. Het is echter essentieel dat dit gebeurt voordat de mannetjes en koninginnen zijn uitgevlogen. Volgens een Franse studie vliegen de meeste geslachtsdieren al uit in november dus als je pas in december een nest onderschept ben je rijkelijk laat. Ook is het in december vaak al te koud en is het nest te ver afgetakeld om de eventueel nog aanwezige mannetjes en koninginnen een goede start te kunnen geven.
Zo bevatte het nest in Born op 23 december inderdaad, voor zover bekend, geen geslachtsdieren meer. In het nest in Steyl vond men op 10 december weliswaar nog 124 koninginnen maar deze bleken een relatief laag lichaamsgewicht te hebben (0.7 gram of minder). De kans dat zij de winter zouden hebben overleefd en vervolgens in de lente op succesvolle wijze een nieuw nest zouden hebben gesticht is daarmee erg klein.
Kortom, het na november opsporen en vernietigen van nesten van de Aziatische hoornaar is een leuke hobby en de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de club die zich hiermee bezig houdt dit knap doet en geen gif gebruikt maar het zal geen enkele bijdrage leveren aan de inperking van de soort.
Het enige nut dat ik kan bedenken is dat men ervaring opdoet met het opsporen en verwijderen van deze nesten en dat men de nesten kan gebruiken voor onderzoeksdoeleinden.
Conclusie
We hebben gezien dat er in december nog twee nesten van de Aziatische hoornaar zijn opgespoord en verwijderd. Deze nesten werden door imkers en journalisten ten onrechte verantwoordelijk gehouden voor het verdwijnen van 7 honingbijvolken. Vervolgens werden deze onschuldige nesten opgespoord en vernietigd.
De vraag dringt zich weer op: wie zijn hier nou eigenlijk de echte massamoordenaars?