Beste wespenvrienden,
Welkom bij deze nieuwe editie van de Wespenkrant; de gratis maandelijkse nieuwsbrief van de Wespenstichting met de belangrijkste nieuwtjes en ontwikkelingen op het vlak van sociale wespen. Dit keer aandacht voor de nieuwe hoornaars in Europa, wespenlezingen en de beste bijnaam voor de nieuwste NS-trein.
Nieuwe hoornaars in Europa
Wereldwijd bestaan er 22 verschillende soorten hoornaars waarvan er slechts twee inheems zijn in Europa. Dit zijn de Europese hoornaar (Vespa crabro) die in vrijwel heel Europa voorkomt en de Oriëntaalse hoornaar (Vespa orientalis) die zich voornamelijk ophoudt aan de oostelijke kant van het middellandse zeegebied.
Maar het lijkt er op dat hier verandering in gaat komen. Door de massale import van allerlei spullen vanuit alle delen van de wereld (globalisering) halen we continu ongewild exotische verstekelingen binnen waarvan een toenemend deel er dankzij de steeds mildere winters (klimaatopwarming) in slaagt om hier een nieuw voortbestaan op te bouwen.
Veel mensen kennen het succesverhaal van de Aziatische hoornaar (Vespa velutina) die rond 2004 in de omgeving van Bordeaux per ongeluk met een lading Chinees aardewerk is gearriveerd en zich daarna met verbluffende snelheid (tot 80 km/jaar) over de rest van Frankrijk en Europa heeft verspreid. In 2017 had ze Nederland bereikt en sindsdien wordt ze met name in onze zuidelijke provincies steeds vaker aangetroffen. Ondanks de vele miljoenen Euro's kostende campagnes om haar uit te roeien mogen we haar inmiddels beschouwen als de derde soort hoornaar in Europa.
De Oriëntaalse hoornaar
Minder bekend is dat er naast de Aziatische hoornaar nog twee andere soorten hoornaars mogelijk op pad zijn naar onze contreien. Allereerst, lijkt het er op dat de Oriëntaalse hoornaar bezig is haar huidige leefgebied uit te breiden. Deze uiterst fraai gekleurde hoornaar die haar eigen energie kan opwekken door middel van ingebouwde zonnecellen, is aangepast aan een droog klimaat en komt daardoor vooral veel voor in het Midden-Oosten, Noord-Afrika en aangrenzende Europese landen zoals Griekenland. De laatste jaren wordt ze echter ook regelmatig buiten dit leefgebied gevonden. Zo is de Oriëntaalse hoornaar niet alleen opgedoken in Madagaskar, Brazilië, Frans-Guyana, Mexico, Chili en Kazachstan maar ook in het Verenigd Koninkrijk, Oekraïne, Tsjechië, Bulgarije, Roemenië, Spanje, Frankrijk, Duitsland en België! Gelukkig heeft deze hoornaar een warme en zonnige omgeving nodig waardoor ze het in Noord-Europa niet lang kan volhouden. De meeste waarnemingen daar betreffen dan ook slechts individuele koninginnen.
Toch lijkt het er op dat het potentiële leefgebied in Europa van de Oriëntaalse hoornaar door de klimaatverandering vanuit het Zuiden flink is toegenomen. In Italië trekt ze steeds verder op naar het Noorden en in Spanje, waar ze van oorsprong helemaal niet voorkwam, zijn er de afgelopen jaren kolonies in Algeciras, Malaga, Valencia alsook in de Britse enclave Gibraltar geconstateerd. Kennelijk is Spanje een geschikte biotoop zodat het een kwestie van tijd is voordat ze de rest van het laagland van Spanje veroveren.
De meest noordelijke kolonie in Europa zat vorig jaar in het Franse Marseille. Op een paar honderd meter van de drukke haven (met onder andere verbindingen naar Algerije en Sardinië) heeft men diverse werksters gevangen waaruit kan worden afgeleid dat daar ergens een nest moet hebben gezeten. Dus kennelijk is ook de Franse zuidkust geschikt en is het een kwestie van tijd voordat het hele Middellandse Zee gebied is gekoloniseerd door de Oriëntaalse hoornaar.
Hoewel het een bijzonder mooie wespensoort is, is de komst hiervan vooral voor de imkers in die regio geen goed nieuws omdat zij net als de Aziatische hoornaar, dol op honingbijen is.
De Tweekleurige hoornaar
Een andere compleet nieuwe hoornaar in Europa is de Tweekleurige hoornaar (Vespa bicolor) ook wel "Black shielded hornet" genoemd in de Engelstalige literatuur vanwege de opvallende schildvormige zwarte vlek op het borststuk. Dit is de kleinste van alle 22 soorten hoornaars en komt van oorsprong alleen in delen van Azië voor. Zoals de naam al zegt, heeft ze een tweekleurig uiterlijk, geel en zwart, en geen oranje- of roodtinten zoals veel andere soorten hoornaars. Door haar kleine afmetingen en kleuren lijkt ze meer op een gewone wesp dan op een hoornaar.
De Tweekleurige hoornaar werd in Spanje voor het eerst waargenomen in 2013 in het plaatsje Coín nabij Malaga en uit het specifieke kleurenpatroon van de gevonden exemplaren kan men afleiden dat ze waarschijnlijk ooit als verstekeling uit China is geïmporteerd. Sinds 2013 lijken ze zich van daaruit langzaam te hebben verspreid naar het omliggende gebied. De snelheid van deze verspreiding is gelukkig trager dan destijds bij de Aziatische hoornaar het geval was, hetgeen zou kunnen komen doordat het klimaat in dit deel van Spanje niet helemaal matched met dat van het oorspronkelijke leefgebied. De temperaturen zijn weliswaar hoog genoeg maar de luchtvochtigheid is in deze droge streek veel lager dan wat ze gewend zijn. Toch verwacht men in de toekomst een verdere geleidelijke verspreiding van de Tweekleurige hoornaar over het Zuiden van Spanje.
Wat voor gevolgen heeft dit voor de bijenhouders en het ecosysteem in Spanje? Onderzoekers zijn hierover voorzichtig in hun conclusies. Hoewel ze het onder andere ook op honingbijen heeft gemunt en vergelijkbare jachttechnieken gebruikt, vermoed ik dat de Tweekleurige hoornaar in tegenstelling tot de Aziatische hoornaar en de Oriëntaalse hoornaar geen grote impact zal hebben op de plaatselijke imkerij of andere problemen zal veroorzaken.
Dit komt doordat de Tweekleurige hoornaar relatief klein is waardoor het moeilijker is een honingbij te overmeesteren en waardoor ze waarschijnlijk in toom worden gehouden door de andere soorten hoornaars. Verder worden haar nesten niet bijzonder groot waardoor ze minder vraatzuchtig zijn. Een ander verschil met de Aziatische hoornaar is dat de nestdichtheid vooralsnog klein is waardoor de 'plaagdruk' ook navenant laag zou moeten zijn. Bovendien zijn ze ook in hun oorspronkelijke leefgebied, voor zover bekend, geen probleem voor de bijenhouders. Het grootste probleem is misschien dat deze wendbare minihoornaars net als onze "limonadewespen", hinderlijk kunnen zijn op het terras en bij barbeques. Gelukkig zijn ze niet agressief.
Dus mocht u deze zomer in de omgeving van Malaga op vakantie zijn en allemaal wespen om uw tafeltje krijgen, kijk dan nog eens goed naar hun uiterlijk, het zou heel goed de in Europa zeer zeldzame Tweekleurige hoornaar kunnen zijn!
Wespenlezingen
Door de Coronapandemie hebben we de afgelopen twee jaar helaas nauwelijks lezingen over wespen kunnen houden. Maar gelukkig lijkt het er inmiddels op dat we het ergste achter de rug hebben en kunnen we deze activiteiten weer veilig opstarten. De eerste lezingen door Eric Mahieu en mijzelf hebben dit jaar reeds plaatsgevonden en er staan voor de komende maanden nog meerdere in de planning.
Zo staat er op Wespenkoninginnedag 30 april een lezing over wespen gepland tijdens de bijenmarkt in het plaatsje Hengelo in Gelderland. Deze lezing begint om 13:30 uur in de Remigiuskerk.
Naast deze lezing zal De Wespenstichting ook aanwezig zijn met een kraampje op de bijenmarkt.
Mensen houden van bijen. En wespen ook! 😊
Nieuwe NS-trein: "De Wesp"
Na veel vertraging is het de planning dat een nieuw model NS-trein met de naam Intercity Nieuwe Generatie (ICNG) dit jaar (2022) eindelijk in gebruik gaat worden genomen. En dat is extra goed nieuws omdat deze trein de fantastische bijnaam "De Wesp" heeft gekregen!
Hoe is dat zo gekomen? Het is in Nederland altijd een gewoonte dat nieuwe treinmodellen een bijnaam krijgen. Oudere reizigers kennen wellicht nog de "De Blauwe Engel", "De Wadloper" en "De Hondekop". Deze bestaan inmiddels niet meer en tegenwoordig treint men bij de NS vooral met "De Sprinter", "De Doedelzak" en "De Koploper". Toen enkele jaren geleden de aankoop van een nieuw model trein bekend werd gemaakt werd er door treinenvriend Hildebrand van Kuijeren een verkiezing uitgeschreven voor de beste bijnaam van deze trein.
De voorkeur leek in het begin sterk uit te gaan naar de bijnaam "De Bij". Een merkwaardig idee. Als iemands kennis over bijen niet verder gaat dan het niveau van de kinderserie Maya de Bij dan valt deze keuze wellicht nog goed te begrijpen. Maar anders niet.
De trein is immers niet bruin zoals een honingbij maar zwart/geel, zoals een wesp.
Maar ja, "wesp klinkt zo agressief, dus die naam is niet geschikt", werd er dan geredeneerd...
Maar dat was voor mij een extra argument om juist te kiezen voor "De Wesp"! Want we kunnen dit soort eeuwige vooroordelen over wespen doorbreken door ze te associëren met iets positiefs waar mensen veel baat bij hebben, zoals een mooie nieuwe trein.
Gelukkig heeft team wesp uiteindelijk haar zin gekregen.
Na ruim 4600 stemmen op de website van treinreiziger.nl is het duidelijk geworden dat "De Wesp" met afstand de beste bijnaam is. Zeer veel dank aan de Twittervolgers en alle anderen die hier destijds aan hebben bijgedragen. De uitslag van de verkiezing is eerlijk overgenomen en inmiddels wordt deze bijnaam overal gebruikt. Geweldig!
Ik kan niet wachten tot ik mijn eerste ritje met "De Wesp" kan maken.